Εξακολουθούμε να εργαζόμαστε από οπουδήποτε. Πειράζει; Η απάντηση είναι πολύπλοκη

Η απάντηση είναι πολύπλοκη

Οι “εργαζόμενοι οπουδήποτε” αλλάζουν τις πόλεις και τη ζωή μας και απασχολούν την ομάδα του Εργαστηρίου Γεωπληροφορικής του ΑΠΘ, η οποία συλλέγει, αναλύει και οπτικοποιεί πληροφορίες από το ανθρωπογενές και το φυσικό περιβάλλον και με τη βοήθεια τεχνολογίας αιχμής δημιουργεί μοντέλα ενδιαφέροντος για τις εκάστοτε ανάγκες.

Μια Ελβετική εταιρεία αναζητά εξειδικευμένο στέλεχος για τη θέση του “International Head of Software Development” αλλά η αναζήτηση αποδεικνύεται δύσκολη και χρονοβόρα.

Τελικά ξεχωρίζει ένας υποψήφιος όχι μόνο γιατί διαθέτει τις απαιτούμενες δεξιότητες, αλλά και γιατί ταιριάζει απόλυτα με την κουλτούρα της εταιρείας.Ωστόσο, ο υποψήφιος προτιμά να μην εργάζεται από την Ελβετία, αλλά από το γραφείο του στη Γερμανία.

Η ελβετική εταιρεία είναι ανοιχτή στην πρότασή του και προχωράει τη διαδικασία…

Η εξ αποστάσεως εργασία από εξαίρεση γίνεται όλο και περισσότερο ο κανόνας, με αποτέλεσμα να αναδύεται μια νέα «φυλή» με την ονομασία «εργαζόμενοι οπουδήποτε», οι περισσότεροι των οποίων εργάζονται σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, με το 61% εξ αυτών υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης, σύμφωνα με μελέτες. Μάλιστα, μια μελέτη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ το 2021 διαπίστωσε ότι τα 2/3 των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο απολαμβάνουν την ελευθερία που τους προσφέρει η απομακρυσμένη εργασία.

Πώς επηρεάζει όμως η απομακρυσμένη εργασία διαφορετικές ομάδες πληθυσμών και ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες κοινωνικές, χωρικές και οικονομικές επιπτώσεις της;

Αυτό το ερώτημα φαίνεται να απασχολεί και τον καθηγητή του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, στην Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ και Διευθυντή του Εργαστηρίου Γεωπληροφορικής, Στράτο Στυλιανίδη, ο οποίος μαζί με την ερευνητική του ομάδα μόλις ξεκίνησαν ένα 3ετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τίτλο:

«R-Map: Χαρτογράφηση, κατανόηση, αξιολόγηση και πρόβλεψη των επιπτώσεων της εξ αποστάσεως εργασίας σε αστικές και αγροτικές περιοχές», στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon Europe. Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη συνεργασία 11 εταίρων από την Ελλάδα, την Ολλανδία, την Ιταλία, την Τουρκία, την Αυστρία και το Βέλγιο.

«Η πανδημία οδήγησε πολλούς ανθρώπους στο να εργάζονται από τον χώρο τους. Έχοντας περάσει πλέον 4 χρόνια και παρότι επανέρχεται μία κανονικότητα, ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων συνεχίζει να εργάζεται εξ αποστάσεως. Αυτή η αλλαγή όμως επιφέρει συνέπειες, επηρεάζει τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, τη ψυχολογία των ανθρώπων, την οικονομία, τις κοινωνικές σχέσεις, κ.ά, και διευρύνει το χάσμα μεταξύ πόλεων και αγροτικών περιοχών. Παρόλο που το μοντέλο της απομακρυσμένης εργασίας υιοθετείται ευρέως, η κατανόησή μας για τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει τις κοινωνίες μας, αλλά και την αλληλεπίδραση των πόλεων με τις αγροτικές περιοχές, παραμένει περιορισμένη. Η έλλειψη σχετικών αναλυτικών δεδομένων καθιστά δύσκολη τη λήψη αποφάσεων από τους υπεύθυνους πολιτικής και από τις επιχειρήσεις», σχολιάζει ο Καθηγητής.

Αλλάζουν οι πόλεις μαζί με τη ζωή μας

Σύμφωνα με μεμονωμένες μελέτες σε μεγάλες μητροπόλεις στις ΗΠΑ, όπως στο Λος Άντζελες οι εταιρείες-εργοδότες παραμένουν ή μετακινούνται στον πυρήνα των πόλεων, ενώ οι κάτοικοι-εργαζόμενοι μετακινούνται στην περιφέρεια. Ταυτόχρονα μειώνεται το κυκλοφοριακό χάος και ο χρόνος που οι εργαζόμενοι σπαταλούν οδηγώντας, ενώ την ίδια στιγμή πέφτουν οι μέσες τιμές ακινήτων στα αστικά κέντρα και αυξάνονται στην περιφέρεια. Εργαζόμενοι που μπορούν να εργάζονται από οπουδήποτε απολαμβάνουν μεγάλα οφέλη, αφενός εξοικονομώντας αρκετό χρόνο αφού δεν χρειάζεται να μετακινούνται και αφετέρου διαβιώνοντας σε πιο ανθρώπινες γειτονιές, ενώ οι εργαζόμενοι που συνεχίζουν να πηγαίνουν στους εργασιακούς χώρους απολαμβάνουν μέτρια οφέλη λόγω του λιγότερου χρόνου μετακίνησης, της βελτιωμένης πρόσβασης σε θέσεις εργασίας και της μείωσης του μέσου όρου των τιμών των ακινήτων.

Ωστόσο, προκύπτει ένα ερώτημα: πώς θα επηρεάσει τις υποδομές των πόλεων, τόσο τώρα όσο και στο μέλλον αυτή η μη μετακίνηση της μεγάλης πλειοψηφίας του εργατικού δυναμικού σε πόλεις και αστικές περιοχές για εργασία; Οι κυβερνήσεις και οι περιφέρειες πρέπει να λάβουν υπόψη αυτές τις αλλαγές κατά τη σχεδίαση των χώρων του μέλλοντος, προσπαθώντας ταυτόχρονα να λύσουν τα προβλήματα αστικοποίησης, συγκοινωνιών και σχεδιασμού νέων πόλεων έξω από τις υφιστάμενες μητροπόλεις. 

«Το έργο R-Map  θα διερευνήσει και θα προτείνει λύσεις για τις επιπτώσεις της απομακρυσμένης εργασίας στις χωρικές, οικονομικές και κοινωνικές πτυχές του χάσματος πόλης-αγροτικής περιοχής στην Ευρώπη. Για αυτό, εκτός από τη χρήση προηγμένων μεθόδων έρευνας θα συνεργαστούμε στενά και με τους ενδιαφερόμενους (remote workers) για να κατανοήσουμε πλήρως τις επιπτώσεις της και θα ενσωματώσουμε διάφορες πηγές δεδομένων και προηγμένες τεχνικές μοντελοποίησης, ώστε να προβλέψουμε με ακρίβεια τις μελλοντικές τάσεις», εξηγεί ο καθηγητής Στυλιανίδης.

Όπως περιγράφει ο ίδιος, το έργο θα επικεντρωθεί  σε 6 μελέτες περίπτωσης εντός και εκτός ΕΕ και πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα (Θεσσαλονίκη), την Ιταλία (Μιλάνο), την Τουρκία (Κωνσταντινούπολη), το Ηνωμένο Βασίλειο (Σάρρεϋ), σε και δυο διασυνοριακές περιπτώσεις σε Ολλανδία- Γερμανία και σε Αυστρία-Ελβετία. Στο πλαίσιο του έργου θα δημιουργηθεί και μια φιλική προς το χρήστη ψηφιακή πλατφόρμα για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων, ώστε να μπορούν να οπτικοποιούν τον αντίκτυπο και τις τάσεις της απομακρυσμένης εργασίας.

Ευτυχισμένα ζώα με τη βοήθεια της τεχνολογίας

Δεν απασχολεί όμως μόνο η απομακρυσμένη εργασία την διεπιστημονική ομάδα του Εργαστηρίου Γεωπληροφορικής όπου ηγείται ο καθηγητής Στυλιανίδης. Οι ερευνητές έχουν ένα ευρύ πεδίο ενδιαφερόντων, ασχολούνται γενικά με τη συλλογή, ανάλυση και οπτικοποίηση πληροφοριών από το ανθρωπογενές και το φυσικό περιβάλλον. Στις μελέτες τους ενσωματώνουν τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες (αισθητήρες, drones, ΙοΤ), αλλά και τη φωτογραμμετρία (χρήση εικόνων και φωτός για τις μετρήσεις αντί τοπογραφικών οργάνων) και δημιουργούν μοντέλα ενδιαφέροντος ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες.

Ενδεικτικά, η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου σε συνεργασία με συναδέλφους της από τα Τμήματα Κτηνιατρικής και Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ, μόλις ολοκλήρωσε το έργο PreLive: «Ανάπτυξη καινοτόμου συστήματος για ακριβή εκτροφή γαλακτοπαραγωγών βοοειδών, για την αύξηση της παραγωγής γάλακτος και τη διασφάλιση της ευζωίας».

«Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ 2014-2020 Ενιαία Δράση Κρατικών Ενισχύσεων Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης & Καινοτομίας «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ» και χρηματοδοτήθηκε από την Ελλάδα και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ο στόχος του έργου ήταν η ανάπτυξη ενός καινοτόμου ολιστικού συστήματος ακριβούς εκτροφής γαλακτοπαραγωγών βοοειδών για την αύξηση της γαλακτοπαραγωγής και τη διασφάλιση της ευζωίας μέσα στις σύγχρονες μονάδες εντατικής εκτροφής. Οι καινοτόμες τεχνολογίες και η μεθοδολογία «ακριβούς» ζωικής παραγωγής χρησιμοποιούνται για τον εκσυγχρονισμό και την αυτοματοποίηση των μονάδων.

Το Εργαστήριο Γεωπληροφορικής ανέλαβε τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη ενός συστήματος για την υποστήριξη της διάγνωσης της χωλότητας στα γαλακτοπαραγωγά βοοειδή, χρησιμοποιώντας θερμικές κάμερες», περιγράφει ο καθηγητής Στυλιανίδης

Η χωλότητα είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ζώα, καθώς οδηγεί σε μείωση των αποδόσεων αλλά και των παραγωγικών ετών τους.

Ένα ζώο που εμφανίζει ήπια χωλότητα μετακινείται αλλά φέρει βάρος σε ένα από τα άκρα του. Από την άλλη, ένα ζώο με μέτρια χωλότητα παρουσιάζει δυσκολία μετακίνησης και εξακολουθεί να φέρει βάρος στο προσβεβλημένο άκρο.

Τέλος, ένα ζώο με σοβαρή χωλότητα δε φέρει βάρος στο άκρο αλλά εμφανίζει απροθυμία μετακίνησης. Επειδή η χωλότητα αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα όπου εμπλέκονται γενετικοί, μηχανικοί, βιολογικοί και χημικοί μηχανισμοί, η πρόληψη της καθίσταται δύσκολη.

Η επιστημονική έρευνα εστιάζει σε διάφορες στρατηγικές που αφορούν στην ευζωία των ζώων.

Κινητοποιώντας τους πολίτες

Ο καθηγητής Στυλιανίδης ανήκει στην κατηγορία των επιστημόνων που υποστηρίζουν ότι η επιτυχία στην επιστήμη είναι ένα “ομαδικό άθλημα”, όμως πολλές φορές ο τρόπος που διενεργούνται, προβάλλονται και επιβραβεύονται ορισμένες μελέτες δεν αντικατοπτρίζει και τις προτεραιότητες της κοινωνίας.

Επί του παρόντος, η υπερβολική έρευνα που γίνεται στο όνομα της κοινωνίας και που χρηματοδοτείται από τους πόρους της δεν της επιστρέφεται με τον τρόπο που θα έπρεπε για να χρησιμοποιηθεί από αυτήν. Τα πράγματα όμως τελευταία δείχνουν να αλλάζουν, καθώς αρχίζει σιγά -σιγά να γίνεται συνειδητό πως η καλύτερη έρευνα παράγεται όταν οι ερευνητές και η κοινωνία συνεργάζονται.

Αυτό επιδιώκει να κάνει πράξη ο Κόμβος Επιστήμης των Πολιτών του ΑΠΘ, που ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2022, με απόφαση της Συγκλήτου και στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου INCENTIVE, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Στράτο Στυλιανίδη.

Μέσω του Κόμβου Επιστήμης των Πολιτών του ΑΠΘ, οι κοινωνικές ομάδες της Θεσσαλονίκης αλλά και της ευρύτερης περιοχής έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε πολλαπλά στάδια της επιστημονικής διαδικασίας (ανάπτυξη ερευνητικών ερωτήσεων, σχεδιασμό της μεθόδου, συλλογή και ανάλυση δεδομένων, κοινοποίηση και διάχυση ή και εφαρμογή των αποτελεσμάτων), να αναπτύσσουν το γνωστικό τους επίπεδο και να λαμβάνουν μέρος ενεργά σε ερευνητικές δράσεις και προγράμματα που θα υλοποιούνται στο πλαίσιο του κόμβου.

«Επιθυμία μας είναι να κινητοποιήσουμε τους πολίτες και τους ενδιαφερόμενους φορείς να γίνουν φορείς επιστημονικής αλλαγής μέσω της άμεσης συμμετοχής τους. Παράλληλα, ενθαρρύνουμε τα ινστιτούτα και τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν να ανοίξουν τις πόρτες τους στους πολίτες και να τους εξοπλίσουν με τα απαραίτητα εργαλεία που θα ενισχύσουν τις επιστημονικές τους δεξιότητες. Φιλοδοξία μας είναι να συνεισφέρουμε στη δημιουργία ενημερωμένων και ενεργών πολιτών και να αποτελέσουμε ένα νέο θεσμικό ευρωπαϊκό παράδειγμα που γεφυρώνει την επιστήμη με την κοινωνία σε ένα βιώσιμο αύριο. Το αμέσως επόμενο διάστημα θα δημοσιοποιήσουμε πρόσθετες δράσεις του κόμβου και θα καλέσουμε τους πολίτες να συμμετέχουν» καταλήγει ο καθηγητής.

Αξίζει να σημειωθεί πως μέσω του προγράμματος έχουν δημιουργηθεί Κόμβοι Επιστήμης Πολιτών σε  τέσσερα Πανεπιστήμια της ΕΕ (Πανεπιστήμιο του Twente στην Ολλανδία, Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Τεχνικό Πανεπιστήμιο Vilnius Gediminas  στη Λιθουανία).