Το αλκοόλ δεν είναι παιχνίδι: Γιατί οι ανήλικοι επηρεάζονται πολύ περισσότερο σε σχέση με τους ενήλικες

Γιατί οι ανήλικοι επηρεάζονται πολύ περισσότερο σε σχέση με τους ενήλικες

Ξέρατε ότι το 86% των ανηλίκων στην Ελλάδα έχει πιει τουλάχιστον μία φορά αλκοόλ και ότι το 92% δηλώνει πως έχει εύκολη πρόσβαση σε αυτό, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας; Κι όμως, το αλκοόλ δεν είναι απλώς “μια γουλιά για το καλό”. Είναι νομικά απαγορευμένο για τους ανηλίκους, και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι δεν υπάρχει “ασφαλής” ποσότητα για έναν αναπτυσσόμενο εγκέφαλο

Στα χαρτιά η απαγόρευση πώλησης αλκοόλ σε ανηλίκους – Το 92% των 16χρονων δηλώνει ότι μπορεί εύκολα να αγοράσει ποτά

Από την πρώτη κιόλας γουλιά, η αιθανόλη, που είναι λιπόφιλο μόριο, διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και επηρεάζει τον εγκέφαλο των εφήβων, ο οποίος βρίσκεται ακόμη σε φάση ωρίμανσης. Ο προμετωπιαίος φλοιός, υπεύθυνος για τον έλεγχο των παρορμήσεων, τη λήψη αποφάσεων και την αυτορρύθμιση, είναι το τελευταίο τμήμα που ολοκληρώνεται — και το πρώτο που “παραλύει” από το αλκοόλ. Παράλληλα, ο ιππόκαμπος, κέντρο της μνήμης και της μάθησης, γίνεται κυριολεκτικά “στόχος”. Μελέτη του Journal of Neuroscience (2022) έδειξε ότι κατανάλωση αλκοόλ στην εφηβεία συσχετίζεται με αλλοιώσεις στη δομή της λευκής ουσίας και συρρίκνωση του εγκεφαλικού ιστού. Η βλάβες αυτές μπορεί να είναι μερικώς αναστρέψιμες, αλλά οι επαναλαμβανόμενες καταναλώσεις αυξάνουν τον κίνδυνο μόνιμων επιπτώσεων

Οι ανήλικοι επηρεάζονται πολύ περισσότερο από το αλκοόλ σε σχέση με τους ενήλικες για τρεις βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι ο εγκέφαλός τους βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης και διαμόρφωσης, καθιστώντας τις νευροδομές πιο ευαίσθητες στα αποτελέσματα της αιθανόλης. Ο δεύτερος είναι ότι τα ηπατικά ένζυμα που μεταβολίζουν το αλκοόλ είναι λιγότερα και ανώριμα, με αποτέλεσμα το αλκοόλ να παραμένει περισσότερο στον οργανισμό και να ασκεί μεγαλύτερη τοξική επίδραση στους ιστούς. Ο τρίτος λόγος είναι το χαμηλότερο σωματικό βάρος και ο μικρότερος όγκος κατανομής, που σημαίνει ότι η ίδια ποσότητα αλκοόλ οδηγεί σε πολύ υψηλότερη συγκέντρωση στο σώμα ενός ανηλίκου σε σχέση με έναν ενήλικα.

Το αλκοόλ επηρεάζει σημαντικά τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου στους εφήβους Αυξάνει τη δραστηριότητα του GABA, προκαλώντας χαλάρωση, υπνηλία και μειωμένα αντανακλαστικά. Μειώνει το γλουταμινικό, επιβραδύνοντας τη σκέψη και τη μνήμη Παράλληλα, αυξάνει την απελευθέρωση ντοπαμίνης στο κέντρο ανταμοιβής, προκαλώντας ευφορία, προκαλώντας έως και τέσσερις φορές περισσότερο εθισμό σε σχέση με τους ενήλικες.

Δεν επηρεάζει μόνο τους νευροδιαβιβαστές αλλά έχει ευρύ φάσμα βιολογικών συνεπειών στους εφήβους. Καταστέλλει την ανάπτυξη και την έναρξη της ήβης, επηρεάζοντας τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και μειώνοντας την έκκριση βασικών ορμονών όπως τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη. Στα αγόρια αυτό προκαλεί καθυστέρηση στην ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων και γυναικομαστία, ενώ στα κορίτσια οδηγεί σε διαταραχές του κύκλου. Παράλληλα, καταστέλλεται η έκκριση αυξητικής ορμόνης και μειώνεται η σύνθεση βιταμίνης D, αυξάνοντας τον κίνδυνο οστεοπενίας. Η επίδραση στον άξονα στρες διαταράσσει την παραγωγή κορτιζόλης, με αποτέλεσμα διαταραχές στον ύπνο: το αλκοόλ διευκολύνει την έναρξη του ύπνου αλλά κατακερματίζει τα στάδια του, μειώνοντας τον βαθύ ύπνο και τον ύπνο REM ακόμη και για 2-3 ημέρες μετά. Διαταράσσει τον μεταβολισμό της γλυκόζης, αυξάνοντας τον κίνδυνο παχυσαρκίας. Επιβαρύνεται το ήπαρ και τα νεφρά, ενώ το καρδιοαναπνευστικό σύστημα επηρεάζεται αρνητικά με αρρυθμίες, αυξημένη αρτηριακή πίεση και φλεγμονώδεις διεργασίες. Τέλος, η κατανάλωση νοθευμένων ποτών με μεθανόλη ή βαρέα μέταλλα προσθέτει σοβαρούς κινδύνους, όπως οξεία δηλητηρίαση, τύφλωση (10 ml μεθανόλης) ή ακόμη και καρδιακή ανακοπή (30 ml μεθανόλης).

Το αλκοόλ δεν είναι παιχνίδι. Δεν είναι «δοκιμή ενηλικίωσης». Είναι μια επικίνδυνη παρανόηση που μπορεί να αφήσει μόνιμα σημάδια σε έναν εγκέφαλο που μόλις ανθίζει. Και καθήκον μας, ως γονείς και γιατροί, είναι να τον προστατεύσουμε πριν είναι αργά.

*Άρθρο της παιδιάτρου Αρετής Μανιώτη