 |
| Το θέμα της εβδομάδας |
Η εκπομπή ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ της Ροζαλίας Γαβριηλίδου και του life 106.3, αυτήν την εβδομάδα, μας έφερε σ επαφή με την βαριά ιστορία της Αρχαίας Έδεσσας.
Αρχαία Έδεσσα
Η αρχαία Έδεσσα υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Μακεδονίας, κτισμένη πάνω σε φυσικό πέρασμα, που συνέδεε την άνω ορεινή με την κάτω πεδινή Μακεδονία.
Η πόλη απλωνόταν σε δύο επίπεδα: Η Ακρόπολη βρισκόταν στην άκρη του βράχου της σύγχρονης Έδεσσας, ενώ η κάτω πόλη στις ρίζες του βράχου στην πεδιάδα, που έχει την ονομασία Λόγγος. Η αστική οργάνωση της ολοκληρώθηκε τον 4ο αι. π.Χ., οπότε και αναφέρεται σε επιγραφικά κείμενα της πόλης.
Κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων, η πόλη κόβει νομίσματα. Από τις επιγραφές έχουμε πληροφορίες ότι στην πόλη υπήρχε βουλευτήριο, γυμνάσιο, θέατρο και ναοί για τη λατρεία του Δία, του Διόνυσου, της Άρτεμης, της Μητέρας των Θεών και της Μας. Από το ναό της τελευταίας θεότητας διασώζονται αρχιτεκτονικά μέλη, που είναι κατάγραφα με απελευθερωτικές επιγραφές δούλων.
Επιδρομές βαρβάρων κατά της πόλης, ανάγκασαν σε εκτεταμένες επιδιορθώσεις του τείχους. Η Έδεσσα το 479 μ.Χ., αποτέλεσε την έδρα των βυζαντινών στρατιωτικών δυνάμεων στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Γότθων. Οι επιδρομές των Αβαροσλάβων τον επόμενο αιώνα, σε συνδυασμό με μία σειρά από φυσικές καταστροφές πρέπει να υπήρξαν η αφορμή για τη σταδιακή εγκατάλειψη της Κάτω πόλης, για τον περιορισμό της κατοίκησης στην περιοχή της Ακρόπολης.
Κατά τα μεσοβυζαντινά χρόνια η ακρόπολη είχε μετατραπεί σε ένα από τα πιο καλά οχυρωμένα κάστρα της περιοχής, το «Θεοφρούρητο κάστρο των Βοδενών». Έλεγχε τη σημαντική δίοδο από την πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας προς τις ορεινές περιοχές και τη Δυτική Μακεδονία, αλλά και βόρεια, προς την Αλμωπία. Αποτελούσε τμήμα του βυζαντινού οχυρωματικού δικτύου της Μακεδονίας και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον βυζαντινοβουλγαρικό πόλεμο (976-1018 μ.Χ.), μεταξύ του αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ και του αντιπάλου του, Σαμουήλ. Το 1015 μ.Χ., ο αυτοκράτορας κατέλαβε τα Βοδενά και εγκατέστησε επίλεκτη βυζαντινή φρουρά, τους «κονταράτους». Αργότερα, το κάστρο αναφέρεται στους πολέμους του Ιωάννη Καντακουζηνού με τον Σέρβο ηγεμόνα Στέφανο Δουσάν, οπότε το 1350 ο αυτοκράτορας πολιόρκησε και κατέλαβε τα Βοδενά, γεγονός που είχε σπουδαία απήχηση, καθώς, μετά την είδηση της άλωσης, τα γειτονικά κάστρα και πολίσματα παραδόθηκαν χωρίς μάχη. Τα Βοδενά βρέθηκαν εκ νέου υπό Σερβική διοίκηση έως το τέλος του 14ου αι., οπότε κυριεύθηκαν από τους Οθωμανούς, πιθανότατα μεταξύ των ετών 1385-1389, κατάκτηση που συνδέεται με τις επιχειρήσεις του Γαζή Εβρενός στην περιοχή.
Από τα βυζαντινά Βοδενά πολύ λίγα στοιχεία έχουν εντοπιστεί, κυρίως κάποια τμήματα της οχύρωσης, καθώς και εκτεταμένα κοιμητήρια. Αιτία θεωρείται ο ισχυρότατος σεισμός και η επακόλουθη πλημμύρα που έπληξαν το κάστρο, το έτος 1395/96 μ.Χ. Από τα μνημεία της εποχής αυτής διατηρήθηκαν, με πολλές όμως μεταγενέστερες επισκευές, οι ναοί της Κοίμησης της Θεοτόκου (Αγία Σοφία- Παλαιά Μητρόπολη) και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Σταδιακά, η περιοχή που κατελάμβανε το κάστρο μετατράπηκε στην πρώτη χριστιανική συνοικία της πόλης, το Βαρόσι, οπότε ο αρχικός αμυντικός χαρακτήρας του υποβιβάστηκε, ιδιαίτερα με την κατεδάφιση των τειχών από τους Τούρκους
Στο ανασκαμμένο τμήμα της Κάτω πόλης της αρχαίας Έδεσσας είναι ορατά: τμήμα της οχύρωσης, τμήμα του κεντρικού δρόμου και κτήρια με τις δευτερεύουσες παρόδους στα δεξιά και αριστερά του.
Η κεντρική οδός της αρχαίας πόλης, που έχει αποκαλυφθεί σε μήκος 80 μ., περιστοιχίζεται από στοές. Οι κίονες και τα κιονόκρανά τους προέρχονται από παλαιότερα κτήρια. Ο ένας, μάλιστα, είναι κατάγραφος από επιγραφές, που αναφέρονται σε αναθέσεις δούλων (απελευθερώσεις) στη μεγάλη εδεσσαϊκή θεά, τη Μα. Ένα τμήμα μάλιστα ενεπίγραφου κίονα βρίσκεται στη μονή της Αγίας Τριάδας που είναι μερικά μόνο μέτρα μακριά, και είναι από τα αρχιτεκτονικά μέλη του ιερού της θεάς Μας, τα οποία μετά την καταστροφή του πιθανότατα το 268μ.Χ εξαιτίας των γοτθικών επιδρομών, επαναχρησιμοποιήθηκαν στα παλαιοχριστιανικά κτίρια της πόλης.
Κατά μήκος του κεντρικού δρόμου και των παρόδων έχει αποκαλυφθεί μία σειρά από κτήρια, που κυρίως χρονολογούνται στην τελευταία φάση της ζωής της πόλης, τα παλαιοχριστιανικά χρόνια, ενώ έχουν εντοπιστεί και τοίχοι ή τμήματα κτηρίων των ελληνιστικών ή των υστερορωμαϊκών χρόνων.
Τα κτήρια είναι καταστήματα κατά μήκος της κεντρικής οδού, στρατιωτικές πιθανότατα εγκαταστάσεις σε επαφή με το τείχος, ένα τριμερές κτήριο με πιθάρια στο εσωτερικό του, ίσως αποθήκη, κατοικίες και τέλος ένα παλαιοχριστιανικό συγκρότημα, του οποίου η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί. Πρόκειται για δύο αυλές με δάπεδο από σχιστόπλακες. Στη μία υπάρχει περίστυλη κρήνη, κατασκευασμένη από υλικό σε δεύτερη χρήση (φατνώματα - γείσα). Νεότερη ανασκαφή, βόρεια της κρήνης, έχει φέρει στο φως αψιδωτή αίθουσα με μαρμάρινα δάπεδα και μαρμαροθετήματα, που, άλλοτε, ήταν πλούσια διακοσμημένη με εντοίχια ψηφιδωτά και τοιχογραφίες. Ο χώρος αποτελεί τμήμα του παλαιοχριστιανικού συγκροτήματος, το οποίο, πιθανώς, ήταν η έδρα των εκκλησιαστικών διοικητικών εξουσιών, κατά τα πρώιμα χριστιανικά χρόνια.
Η αρχαία Έδεσσα λοιπόν με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων, σας περιμένει να την επισκεφθείτε και να γνωρίσετε από κοντά τον πλούτο της και τα μυστικά της! Υπάρχει ένας λόγος ακόμα για να βρεθείτε στην μαγική αυτή πόλη, γνωρίζοντας ότι θα απολαύσετε τα νερά της αλλά και την αρχαία κληρονομιά της.
Ροζαλία Γαβριηλίδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Οι όροι χρήσης που ισχύουν για τη δημοσίευση των σχολίων, έχουν ως εξής:
Κάτωθι των περισσοτέρων κειμένων του διαδικτυακού τόπου παρέχεται η δυνατότητα υποβολής σχολίων από τους χρήστες/ επισκέπτες. Η δυνατότητα αυτή είναι καταρχήν ελεύθερη. Ωστόσο, η συντακτική ομάδα δύναται να προβεί άμεσα και χωρίς καμία προηγούμενη ειδοποίηση ή αιτιολόγηση, στη διαγραφή οιουδήποτε σχολίου κρίνει ότι είναι εκτός του δεοντολογικού πλαισίου, των στόχων και των υπηρεσιών του διαδικτυακού τόπου, ειδικά δε εάν αυτό είναι υβριστικό, ειρωνικό, έχει στόχο να προσβάλλει τρίτο πρόσωπο ή την ιστοσελίδα.
Σε καμία περίπτωση ο διαχειριστής του διαδικτυακού τόπου δεν υιοθετεί, ενστερνίζεται, αποδέχεται ή εγγυάται την αλήθεια των προσωπικών σκέψεων, αντιλήψεων και πληροφοριών, οι οποίες εκφράζονται από τους επισκέπτες/χρήστες της ιστοσελίδας.
Με την αποστολή ενός σχολίου αυτόματα αποδέχεστε τους όρους χρήσης.
Η συντακτική ομάδα του Aridaia365