Είναι τελικά τα ρινικά εμβόλια η απάντηση στη διακοπή της μετάδοσης του κορονοϊού;

Ελπίδες για να σταματήσει η εξάπλωση της λοίμωξης με κορωνοιό

Την ώρα που ο κορονοϊός, παρά τους εμβολιασμούς, συνεχίζει ακάθεκτος περισσότερες από δώδεκα κλινικές δοκιμές ρινικών εμβολίων, όλων των φάσεων, βρίσκονται σε εξέλιξη σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η ταχεία ανάπτυξη εμβολίων κατά της Covid-19 θεωρήθηκε ως το μεγαλύτερο επιστημονικό επίτευγμα του αιώνα. Ωστόσο οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη τελειώσει με τον ιό, καθώς δεν επιτεύχθηκε ανοσία της αγέλης και ο ιός εξακολουθεί να δρα ανενόχλητος. Οι χώρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν κύματα μόλυνσης που οδηγούν ευάλωτα άτομα στα νοσοκομεία και αφήνουν ένα ποσοστό ασθενών με συμπτώματα μακροχρόνιας Covid.

Ο ιός SARS-CoV-2 είναι ένα τυπικό παθογόνο του βλεννογόνου (δηλ. της μεμβράνης ή υγρής στιβάδας ιστού, η οποία επενδύει τα κοίλα όργανα και τις κοιλότητες του σώματος που επικοινωνούν με το περιβάλλον) που μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω σταγονιδίων του αναπνευστικού, μολύνοντας τα ανθρώπινα επιθηλιακά κύτταρα στην αναπνευστική οδό. Η ανοσία του βλεννογόνου της μύτης είναι απαραίτητη για επαρκή και μακροχρόνια προστασία έναντι ιογενών λοιμώξεων. Τα μέχρι τώρα εγκεκριμένα εμβόλια κατά της COVID-19 επειδή χορηγούνται ενδομυϊκά είναι αναποτελεσματικά στην πρόκληση ανοσίας του βλεννογόνου. Για αυτό και οι ερευνητές αναζητούν την επόμενη γενιά εμβολίων για την COVID-19 και τις αναδυόμενες παραλλαγές του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου του κορονοϊού 2 (SARS-CoV-2) στη ρινική εκδοχή τους (σε σπρέι ή σταγόνες).

Η μέθοδος ρινικού εμβολιασμού φαίνεται να είναι ισχυρή στο να προκαλεί απόκριση του βλεννογόνου και γενικότερα του ανοσοποιητικού. Εννέα εμβόλια, οκτώ από το στόμα και ένα ρινικό, έχουν εγκριθεί για τον άνθρωπο εναντίον διαφόρων παθογόνων του βλεννογόνου, τα οποία περιέχουν το κάθε ιό. Αυτή τη στιγμή διερευνώνται διάφορα ρινικά εμβόλια κατά του ιού SARS-CoV-2, με 12 από αυτά να βρίσκονται ήδη σε κλινικές δοκιμές όλων των φάσεων.

Η έρευνα των ρινικών εμβολίων κατά της COVID-19 δεν βασίζεται τόσο σε ολόκληρο το παθογόνο, αλλά επικεντρώνεται κυρίως σε ασφαλέστερες πλατφόρμες εμβολίων, ειδικά σε ιικούς φορείς και σε πρωτεϊνικές υπομονάδες του ιού. Θεωρητικά και τα εμβόλια RNA θα μπορούσαν να λειτουργήσουν, αλλά κανείς δεν έχει βρει πώς να τα χορηγήσει αποτελεσματικά ως ρινικό σπρέι ή σταγόνες. Τα νανοσωματίδια λιπιδίων (οι νανοφορείς του mRNA) είναι αρκετά ευαίσθητα και λειτουργούν όταν εγχέονται στο σώμα, αλλά πρέπει να ξεπεραστεί ένα πρόβλημα μηχανικής για να τα μεταφερθούν στη μύτη και να περάσουν στα κύτταρα του βλεννογόνου.

Κλινικές δοκιμές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρο τον κόσμο

Συνολικά εννέα ρινικά εμβόλια που βασίζονται σε ιικούς φορείς βρίσκονται σε κλινικές μελέτες από πολλές εταιρείες. Πέντε από αυτά χρησιμοποιούν ανασυνδυασμένο φορέα αδενοϊού χιμπατζή. Ενδεικτικά, η Ινδική Bharat Biotech International Limited ανέπτυξε ένα τέτοιο ρινικό εμβόλιο, το BBV154, που βρίσκεται τώρα σε μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή φάσης Ι,  με 175 άτομα που έλαβαν μία ή δύο δόσεις του εμβολίου. Την ίδια ώρα η CanSino Biologics Inc./Ινστιτούτο Βιοτεχνολογίας του Πεκίνου αξιολογεί την ασφάλεια και την ανοσογονικότητα του εμβολίου Ad5-nCoV σε μια ανοιχτή κλινική δοκιμή φάσης Ι με 149 συμμετέχοντες που χωρίστηκαν σε έξι ομάδες για να λάβουν διαφορετικές δόσεις εμβολίου ενδορρινικά ή συνδυαστικά με ενδομυϊκή ένεση. Το SC-Ad6-1, ένα άλλο εμβόλιο με ανασυνδυασμένο φορέα αδενοϊού αξιολογείται σε μια μελέτη φάσης Ι από την αμερικανική Tetherex Pharmaceuticals Corporation, ενώ τα αποτελέσματα μιας δοκιμής  πρώιμου σταδίου μιας ρινικής έκδοσης ενός εμβολίου της Oxford/AstraZeneca σε 54 εθελοντές αναμένεται να δημοσιευτούν σύντομα. Το προτεινόμενο ρινικό εμβόλιο ChAdOx1 της Οξφόρδης βασίζεται σε έναν εξασθενημένο αδενοϊό, ο οποίος μπορεί να είναι ικανός να προκαλέσει ανοσοαπόκριση στη μύτη. Επίσης, η Altimune, Inc.στο Μέριλαντ των ΗΠΑ διενήργησε μια κλινική δοκιμή για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της ανοσογονικότητας του ρινικού εμβολίου AdCOVID. Ωστόσο, τα δεδομένα έδειξαν ότι το εμβόλιο δεν διεγείρει επαρκή αντιική ανοσία και η εταιρεία διέκοψε την περαιτέρω ανάπτυξη του AdCOVID  αφαιρώντας το από τη λίστα των υποψηφίων εμβολίων.

Τέσσερα ρινικά εμβόλια που βασίζονται σε άλλους ιικούς φορείς βρίσκονται επίσης υπό κλινική αξιολόγηση. Ενδεικτικά, το εμβόλιο AVX/COVID-12-HEXAPRO που βασίζεται σε NDV(New Castle Disease Virus) χορηγείται σε 90 υγιείς εθελοντές σε μια κλινική δοκιμή φάσης Ι από το Laboratorio Avi-Mex, S.A. στο Μεξικό. Επίσης, το DelNS1–2019-nCoV-RBD-OPT1, ένα ζωντανό εμβόλιο εξασθενημένου ιού γρίπης που στοχεύει την πρωτεΐνη ακίδας του κορονοϊού μόλις ολοκλήρωσε την κλινική αξιολόγηση φάσης Ι και φάσης ΙΙ από τη Beijing Wantai Biological Pharmacy στην Κίνα με επιτυχία. Η αμερικανική Meissa Vaccines, Inc. ανέπτυξε το εμβόλιο MV-014–212 με βάση έναν ζωντανό εξασθενημένο αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV), δηλαδή έναν κοινό ιό, ο οποίος εκφράζει την πρωτεΐνη S του SARS-CoV-2 . Περίπου 130 συμμετέχοντες στρατολογήθηκαν για να λάβουν μία ή δύο δόσεις του εμβολίου μέσω σταγόνων ή ψεκασμού.

Σε άλλες γωνιές της γης, το Κέντρο Γενετικής Μηχανικής και Βιοτεχνολογίας (CIGB) στην Αβάνα της Κούβας ανέπτυξε ένα εμβόλιο υπομονάδας πρωτεΐνης, το CIGB-669  που βρίσκεται σε μια κλινική δοκιμή φάσης I/Ⅱ. Το εμβόλιο χορηγείται σε 88 συμμετέχοντες μέσω ρινικού σπρέι, χωρίς ανοσοενισχυτικό ή σε συνδυασμό με ενδοφλέβια ένεση που περιέχει ανοσοενισχυτικό. Τέλος, το Razi Vaccine and Serum Research Institute στο Ιράν ανέπτυξε επίσης ένα εμβόλιο ανασυνδυασμένης πρωτεΐνης S, το Razi Cov Pars, το οποίο ολοκλήρωσε τις κλινικές δοκιμές φάσης I και φάσης Ⅱ και βρίσκεται τώρα υπό μελέτη φάσης III.

Ελπίδες για να σταματήσει η εξάπλωση της λοίμωξης με κορωνοιό

Πέρα από τις δυνατότητές τους να μπλοκάρουν τις λοιμώξεις, τα ρινικά εμβόλια θα μπορούσαν να είναι πιο αποδεκτά από άτομα που είναι αρνητικά στις βελόνες. Ένα ρινικό εμβόλιο θα μπορούσε πιθανώς να χρησιμοποιηθεί  ευρέως σε λιγότερο ανεπτυγμένα μέρη του κόσμου όπου τα ενέσιμα εμβόλια δεν είναι προσβάσιμα, ενώ θα μπορούσε να παρασκευαστεί και να διανεμηθεί πιο εύκολα επειδή φυλάσσεται σε κανονικό ψυγείο και όχι σε εξαιρετικά κρύες θερμοκρασίες όπως τα εμβόλια mRNA Moderna και Pfizer. Μια ρινική δόση θα μπορούσε να παραχθεί για περίπου 30 σεντς σε σύγκριση με 30 $ για μια δόση Moderna ή Pfizer.

Όπως προαναφέρθηκε αρκετές κλινικές δοκιμές ρινικών εμβολίων κατά της Covid-19 βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά η διαδικασία εμπεριέχει και προκλήσεις. Για να λειτουργήσει ένα ρινικό εμβόλιο θα πρέπει να διεγείρει μια ισχυρή και διαρκή ανοσολογική απόκριση στον ρινικό βλεννογόνο. Επίσης, εάν οι άνθρωποι δεν το καταπίνουν ή φταρνίζονται κατά τη λήψη του, μπορεί να μη λαμβάνεται μια αξιόπιστη δοσολογία. Και αυτό είναι ένα πρόβλημα.

Μέχρι στιγμής, το πιο δημοφιλές ρινικό εμβόλιο που κυκλοφορεί είναι το σπρέι  για τη γρίπη της AstraZeneca, που διατίθεται στην αμερικανική αγορά ως Flumist. Το εμβόλιο χρησιμοποιεί έναν εξασθενημένο ιό της γρίπης, ο οποίος μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα του ρινικού επιθηλίου και να προκαλέσει μια ανοσολογική αντίδραση. Το εμβόλιο, όχι μόνο προστατεύει το άτομο από τη γρίπη, αλλά βοηθά στη μείωση των λοιμώξεων μέσα στην κοινότητα και είναι ένα κατόρθωμα που θέλουν να επαναλάβουν οι επιστήμονες με την Covid-19.

Πηγή δεδομένων: The Lancet