Ζέφη Κρούμτση: Περί Απονομής Δικαιοσύνης … ο λόγος !!!

Γράφει η δικηγόρος Ζέφη Κρούμτση

Στο επίκεντρο του νομικού κόσμου της χώρας βρίσκεται πλέον το νομοσχέδιο που αφορά στον ‘’νέο δικαστικό χάρτη’’, το οποίο έχει ήδη τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 18 Απριλίου. Με το πέρας της ημερομηνίας αυτής, αναμένεται να παραπεμφθεί στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, η οποία αφού το επεξεργαστεί, θα το παραπέμψει με τη σειρά της προς ψήφιση στην Ολομέλεια της Βουλής. Οι διατάξεις δε αυτού που μας ενδιαφέρουν εν προκειμένω (άρθρο 6 του νομοσχεδίου), τίθενται σε ισχύ με το νέο δικαστικό έτος, ήτοι από 16 / 9 / 2024.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου ‘’με τις αξιολογούμενες ρυθμίσεις επιχειρείται να αντιμετωπιστεί το διαχρονικό πρόβλημα της (χρονικής) αποτελεσματικότητας της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, της καθυστέρησης στην έκδοση των δικαστικών αποφάσεων στην Ελλάδα’’, όπως επίσης και η αποσυμφόρηση των δικαστηρίων. Βασική αιτία του βραδύτατου ρυθμού απονομής της Δικαιοσύνης, κατά την αιτιολογική έκθεση, αποτελεί η άνιση κατανομή εργασίας στους δικαστές του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας (Ειρηνοδίκες - Πρωτοδίκες), παραθέτοντας μάλιστα στατιστικά στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας προς τούτο.  

Για τον σκοπό αυτό το νομοσχέδιο προβλέπει την ενοποίηση του ‘Α βαθμού δικαιοδοσίας των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων (ήτοι την ενοποίηση ειρηνοδικείων και πρωτοδικείων) και τη χωροταξική αναδιάρθρωση αυτών σε κεντρικές, παράλληλες και περιφερειακές έδρες, όπως επίσης και την αναβάθμιση των Ειρηνοδικών σε Πρωτοδίκες.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 6 του νομοσχεδίου για την ΠΕ Πέλλας, προβλέπονται τα εξής: 

Α) διατηρούνται το Πρωτοδικείο Έδεσσας ως κεντρική έδρα και η Εισαγγελία Πρωτοδικών με έδρα την Έδεσσα. Τα Ειρηνοδικεία Έδεσσας, Αλμωπίας, (Αριδαία) και Σκύδρας, οι δήμοι των οποίων εμπίπτουν στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Έδεσσας, καταργούνται. Β) διατηρούνται το Πρωτοδικείο Γιαννιτσών ως κεντρική έδρα και η Εισαγγελία Πρωτοδικών, με έδρα τα Γιαννιτσά. Το Ειρηνοδικείο Γιαννιτσών καταργείται.

Το χρονοδιάγραμμα απαιτεί την εφαρμογή του 40% της μεταρρύθμισης έως την έναρξη του δικαστικού έτους (16 /9/2024) και το υπόλοιπο 60% μέχρι το τέλος του 2025.

Ο στόχος είναι αρκετά φιλόδοξος, δεδομένου ότι αντίστοιχες αλλαγές σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν διαρκέσει μέχρι και 10 χρόνια. Και δεδομένου ότι ο σχεδιασμός είναι πολυσύνθετος, αφού επιβάλλει θεσμικές αλλαγές στη δικονομία, ολοκλήρωση της ψηφιακής Δικαιοσύνης, ενίσχυση των κτιριακών εγκαταστάσεων και υλικοτεχνικών υποδομών ή και δημιουργία νέων και ενίσχυση του προσωπικού των δικαστικών υπαλλήλων, εύλογα έχουν ανακύψει σημαντικές ανησυχίες. Η δικαστική μεταρρύθμιση δεν αποτελεί μόνο τεχνική αλλαγή, αλλά συνδέεται άμεσα με την ποιότητα ζωής και την παρεχόμενη υπηρεσία της Δικαιοσύνης στον κάθε Έλληνα πολίτη. Η πρόσβαση των πολιτών ενδεχομένως να επηρεαστεί, με τους πολίτες να αναγκάζονται να διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις ή να απευθύνονται σε δικηγορικά γραφεία, αυξάνοντας το οικονομικό κόστος. 

Επί του ζητήματος της κατάργησης των Ειρηνοδικείων Αλμωπίας και Σκύδρας και μη αναβάθμισής τους σε περιφερειακές έδρες του Πρωτοδικείου Έδεσσας  : 

Τα δύο Ειρηνοδικεία Αριδαίας και Σκύδρας είναι πλήρως λειτουργικά και εξυπηρετούν έναν μεγάλο όγκο υποθέσεων. Συνεπώς η επανεξέταση και αναβάθμισή τους σε περιφερειακές έδρες του Πρωτοδικείου Έδεσσας καθίσταται επιβεβλημένη. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, στις Περιφερειακές Έδρες δικάζονται α) όλες οι αστικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πρωτοδικείου (Τακτική-Ειδική διαδικασία) που αποτελούν το 80% της δικαστικής ύλης και β) όλες οι ποινικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου με την προϋπόθεση να υπάρχει κατάλληλη υποδομή (κυρίως αίθουσες ακροατηρίων).

Α) Συγκεκριμένα το Ειρηνοδικείο Αλμωπίας (Αριδαία) στεγάζεται σε ένα άνετο, σύγχρονο και λειτουργικό κτίριο, με κατάλληλη και ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα ακροατηρίου, γραφεία σε ξεχωριστό όροφο, γραφεία δικηγόρων και εξυπηρετεί, εκτός από την πόλη της Αριδαίας, μεγάλο αριθμό οικισμών, πολλά από τα οποία απομακρυσμένα (ο μεγαλύτερος σε έκταση Δήμος με τα περισσότερα χωριά στην ΠΕ Πέλλας – 40 και πλέον), εκδίδοντας σημαντικό αριθμό αποφάσεων και πράξεων και διενεργώντας μεγάλο αριθμό προανακρίσεων ανά έτος. Άλλωστε στο Ειρηνοδικείο Αλμωπίας λειτουργούσε μέχρι και σχετικά πρόσφατα (δικαστικό έτος 2016 – 2017) μεταβατική έδρα του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Έδεσσας, με πλήθος υποθέσεων. Ο Δήμος Αλμωπίας έχει σημαντικό ορεινό όγκο και έχει χαρακτηριστεί ως παραμεθόρια περιοχή, αριθμεί δε περί τους 37 δικηγόρους, 7 συμβολαιογράφους και 2 δικαστικούς επιμελητές. Μετά δε την κατάργηση άλλων δημόσιων υπηρεσιών με έδρα την Αριδαία, η περιοχή αναμένεται να υποβαθμιστεί έτι περισσότερο, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα πρόσβασης σε αυτονόητες υπηρεσίες και αγαθά, όπως το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη, δεδομένου μάλιστα του τουριστικού προϊόντος της περιοχής, της μεγάλης αγροτικής παραγωγής και του πλήθους των εμπορικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Αξιοσημείωτο δε είναι ότι στο προς διαβούλευση σχέδιο νόμου, τα παραμεθόρια Ειρηνοδικεία που δεν αποτελούν και έδρα Πρωτοδικείου (Αμυνταίου, Διδυμοτείχου, Σιδηροκάστρου) αναβαθμίζονται σε Περιφερειακά δικαστήρια, ενώ έχουν μικρότερο πληθυσμό, μικρότερο αριθμό νομικών επαγγελματιών και λιγότερη δικαστηριακή ύλη σε σχέση με του Δήμου της Αλμωπίας (Αριδαία).

Β) Το Ειρηνοδικείο Σκύδρας στεγάζεται σε ένα σύγχρονο ιδιόκτητο κτίριο, απολύτως κατάλληλο και ειδικά διαμορφωμένο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες ενός δικαστικού μεγάρου, με μεγάλη και ευρύχωρη αίθουσα ακροατηρίου, γραφεία σε ξεχωριστό όροφο και γραφεία δικηγορικού συλλόγου, ενώ πλην των χαμηλών λειτουργικών δαπανών, δεν επιβαρύνεται με δαπάνες στέγασης. Ο Δήμος Σκύδρας αποτελεί σημαντικό οικονομικό και εμπορικό κέντρο της ΠΕ Πέλλας, καθώς αποτελεί την έδρα πλήθους βιομηχανιών μεταποίησης αγροτικών προϊόντων και εμπορικών εταιριών. Στον Δήμο Σκύδρας,  ο οποίος διαθέτει ικανό πληθυσμό που ζει και εργάζεται τόσο στην πόλη της Σκύδρας, όσο και στο πλήθος των οικισμών που συναποτελούν τον Δήμο της, απασχολείται μεγάλος αριθμός επαγγελματιών, ακόμη και από όμορους δήμους, χαρακτηρίζεται δε από έντονη εμπορική και αγροτική κίνηση. Το Ειρηνοδικείο Σκύδρας εξυπηρετεί σημαντικό όγκο υποθέσεων ανά έτος, εκδίδοντας πλήθος αποφάσεων, πράξεων και πιστοποιητικών και διενεργώντας μεγάλο αριθμό προανακρίσεων. Η πόλη της Σκύδρας αποτελεί την έδρα 15 δικηγόρων και 4 συμβολαιογράφων.

Δεδομένης λοιπόν της κατάστασης του υπάρχοντος ‘’Δικαστικού μεγάρου’’ της Έδεσσας, ενός χώρου μισθωμένου, μεγάλης παλαιότητας, παραμελημένου, παρωχημένου όσον αφορά την κτιριακή δομή του, εξαιρετικά ανεπαρκούς σε χώρους, που μόλις και μετά βίας και με πολλούς συμβιβασμούς στεγάζει το Πρωτοδικείο Έδεσσας και το δικό του αρχείο, τίθενται εύλογα τα ακόλουθα ερωτήματα:

Πού θα μεταφερθούν τα αρχεία των καταργούμενων Ειρηνοδικείων, συμπεριλαμβανομένου του νέου όγκου υποθέσεων που θα δημιουργηθεί;  Πού θα στεγαστούν οι δικαστικοί υπάλληλοι; Πού θα στεγαστούν οι Δικαστές; Σε ποιους χώρους και υπό ποιες συνθήκες θα διεξάγονται οι δίκες; Σε ποιους οι προανακρίσεις; Σε ποιους χώρους θα εξυπηρετούνται οι πολίτες;

Και ναι μεν προβλέπεται στο νομοσχέδιο η διατήρηση δύο Κεντρικών Πρωτοδικείων στην ΠΕ Πέλλας, πλην όμως με τα παραπάνω δεδομένα, με την ανυπαρξία δηλαδή επαρκών κτιριακών υποδομών, ώστε το σύνολο της διοικητικής οργάνωσης για την απονομή δικαιοσύνης να μπορέσει να μεταφερθεί και να στεγαστεί στην Έδεσσα, είναι απαραίτητο να αναβαθμισθούν τα Ειρηνοδικεία Αριδαίας και Σκύδρας σε περιφερειακές έδρες του Πρωτοδικείου Έδεσσας, ώστε να εξυπηρετούν ένα σημαντικό τμήμα της ΠΕ Πέλλας και των πολιτών του, τη στιγμή που το Πρωτοδικείο - Ειρηνοδικείο Έδεσσας μετά βίας καλύπτει τις λειτουργικές του ανάγκες στην υπάρχουσα πεπαλαιωμένη κτιριακή δομή, όπου στεγάζεται, λειτουργώντας χάρη στις τιτάνιες προσπάθειες και την υπομονή των δικαστικών υπαλλήλων και υπό την ανοχή του νομικού κόσμου και των πολιτών.    

Η ανέγερση του νέου δικαστικού μεγάρου της Έδεσσας, ενός ώριμου κατά τα άλλα προς υλοποίηση έργου, μέσω ΣΔΙΤ, ίσως θα έδινε τις απαντήσεις και τις λύσεις, πλην όμως απαιτεί χρόνο η αποπεράτωσή του. Ειδικότερα οι αρμόδιοι φορείς μιλάνε για ορίζοντα πενταετίας στην καλύτερη περίπτωση. 

Η προοπτική λοιπόν μιας εκ βάθρων δικαστικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα με αυτά τα πιεσμένα χρονικά περιθώρια, φαίνεται δύσκολη. Η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από την υποστήριξη υποδομών, ψηφιακών και κτιριακών, το ανθρώπινο δυναμικό και τη δέουσα επιμέλεια στην οργάνωση και στον σχεδιασμό. Πάνω απ’ όλα απαιτείται χρόνος, στρατηγική, προτεραιότητα των τοπικών αναγκών και κοινή συνεννόηση και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων.

Ενόψει λοιπόν των παραπάνω ερωτημάτων και προβληματισμών ο Δικηγορικός σύλλογος Έδεσσας, Σκύδρας και Αριδαίας σε Γενική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε την 11-4-2024 στο ακροατήριο του Πρωτοδικείου Έδεσσας, αποφάσισε την αποχή επ’ αόριστον από τα καθήκοντά μας.